Haber ve Yayınlar

Türk Vatandaşlık Hukuk

Vatandaşlık Hukuku genel olarak şu başlıklar altında incelenebilir:

• • Genel Doktrin
• • Vatandaşlık Hukukuna Hakim İlkeler
• • Vatandaşlığın Kazanılması
• • Vatandaşlığın Kaybedilmesi
• • Vatandaşlığın İspatı ve Vatandaşlık İhtilafları

I. Genel Doktrin

Vatandaşlık, bir bireyin belirli bir devlete hukuken bağlı olması durumudur. Bu bağlılık, bireye o devletin hukuk düzeni çerçevesinde bazı haklar tanırken, aynı zamanda yükümlülükler de getirir.

Vatandaşlık hukuku; bireyin vatandaşlığı kazanma ve kaybetme halleri ile bu statünün ispatı ve olası ihtilafları düzenleyen kuralları kapsar.

II. Vatandaşlık Hukukuna Hakim İlkeler

1. Herkesin Mutlaka Bir Vatandaşlığı Olmalıdır

Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi’nin 4/a maddesi “herkesin vatandaşlık hakkına sahip olduğunu” ve 4/b maddesi ise “vatansızlığın önlenmesi gerektiğini” belirtmektedir.

Vatansızlık, bireyin herhangi bir devletle vatandaşlık bağı bulunmaması veya bu bağın ispat edilememesi hâlidir. Vatansız bireyler:

• • Ehliyetin belirlenmesinde hukuki sorunlar yaşar,
• • Sınır dışı edilme riski altındadır,
• • Hiçbir devletin diplomatik korumasından yararlanamaz,
• • Devletin egemenlik alanında yaşayan ancak vatandaş olmayan kişi olarak çeşitli hak ve ödevlerin dışında kalır.

2. Herkesin Yalnızca Bir Vatandaşlığı Olmalıdır

Bu ilke, çoklu vatandaşlığın yaratabileceği hukuki ve diplomatik sorunların önlenmesini amaçlar. Özellikle devletler açısından, bir kişinin birden fazla vatandaşlığa sahip olması bazı karışıklıklara yol açabilir.

Ancak günümüzde, çifte vatandaşlık daha yaygın ve kabul gören bir durum hâline gelmiştir. Özellikle doğum yerinin vatandaşı yapılan ülkelerde (toprak esasına göre), ebeveynin vatandaşı olunan ülkeyle birlikte çift vatandaşlık ortaya çıkabilmektedir.

3. Herkes Vatandaşlığını Seçmede ve Değiştirmede Özgür Olmalıdır

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 15. maddesine göre hiç kimse keyfi olarak vatandaşlığından ya da vatandaşlığını değiştirme hakkından yoksun bırakılamaz. Bu, bireyin kendi iradesiyle vatandaşlık seçebilmesini güvence altına alır.

III. Vatandaşlığın Kazanılması

Vatandaşlık, iki şekilde kazanılır:

• Doğumla kazanılan vatandaşlık (Asli vatandaşlık)
• Sonradan kazanılan vatandaşlık (Müktesep vatandaşlık)

A. Doğumla Kazanılan Vatandaşlık

İki temel sistem vardır:

1. Kan (Soybağı) Esası

Türk Vatandaşlık Kanunu (TVK) madde 7 uyarınca:

• Evlilik birliği içinde Türk vatandaşı ana veya babadan doğan çocuk Türk vatandaşıdır.
• Evlilik dışında doğan çocuklarda, anne Türk vatandaşıysa çocuk doğumla Türk vatandaşlığını kazanır.
• Baba Türk vatandaşıysa, çocuk ile baba arasında soybağının kurulması koşuluyla vatandaşlık kazanılır.

2. Toprak Esası

TVK madde 8 uyarınca:

• Türkiye’de doğan ve ebeveynlerinden dolayı herhangi bir ülkenin vatandaşlığını kazanamayan çocuk doğumla Türk vatandaşı sayılır.
• Türkiye’de terk edilmiş çocuklar, aksi ispat edilene kadar Türkiye’de doğmuş kabul edilir ve vatandaşlık kazanır.

B. Sonradan Kazanılan Vatandaşlık

1. Yetkili Makam Kararıyla

5901 sayılı Kanuna göre bir yabancı aşağıdaki şartları taşıyorsa vatandaşlık başvurusunda bulunabilir:

• Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
• Son 5 yıldır Türkiye’de kesintisiz ikamet etmek,
• Yerleşme niyetini davranışlarıyla göstermek,
• Genel sağlık açısından tehlikeli hastalığı olmamak,
• İyi ahlak sahibi olmak,
• Yeterli Türkçe bilgisine sahip olmak,
• Geçimini sağlayacak bir meslek veya gelire sahip olmak,
• Kamu düzeni veya milli güvenlik açısından sakınca teşkil etmemek.

Bu şartlar sağlansa dahi vatandaşlık, mutlak bir hak değildir.

2. İstisnai Hallerde

Bakanlık teklifi ve Cumhurbaşkanlığı kararıyla şu kişiler vatandaşlığa alınabilir:

• Türkiye’ye sanayi, bilim, kültür, sanat gibi alanlarda katkı sağlayanlar,
• Vatandaşlığa alınmaları zorunlu görülen kişiler,
• Göçmen statüsündekiler.

3. Evlenme Yoluyla

Bir Türk vatandaşıyla en az 3 yıl evli olan ve evliliği devam eden yabancılar başvuru yapabilir. Şartlar:

• Aile birliği içinde yaşamak,
• Evlilikle bağdaşmayan davranışlardan uzak durmak,
• Kamu düzenine ve milli güvenliğe aykırı bir durumu olmamak.

4. Evlat Edinilme Yoluyla

Bir Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen ergin olmayan kişi, kamu düzeni ve güvenliğine aykırılık bulunmamak kaydıyla vatandaşlık kazanabilir.

5. Seçme Hakkının Kullanılmasıyla

Ana veya babasına bağlı olarak vatandaşlığı kaybeden çocuklar, ergin olmalarından itibaren 3 yıl içinde seçme hakkını kullanarak yeniden Türk vatandaşlığını kazanabilirler.

C. Vatandaşlığın Kaybedilmesi

1. İzinle Çıkma

Kişi, Türk vatandaşlığından çıkmak için izin alarak ayrılabilir.

2. Seçme Hakkının Kullanılması

Türk vatandaşlığını kaybeden kişilerin çocukları, belirli süre içinde seçme hakkını kullanmazlarsa vatandaşlıkları sona erebilir.

3. Kaybettirilme

Milli güvenlik, kamu düzeni gibi sebeplerle kişinin vatandaşlığı, idari kararla sonlandırılabilir.

4. Kaybın Geçerliliği ve Sonuçları

Vatandaşlık kaybı, belirli hukuki sonuçlar doğurur. Bu statüdeki kişiler, Türk vatandaşı olarak işlem göremez; ancak bazı haklardan kısmen yararlanmaya devam edebilirler.