Haber ve Yayınlar

Telif Hakkı Nedir?

Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır.

Telif Haklarının Özellikleri

Telif Hakkının doğması için tescile gerek yoktur. Fikir ve sanat eserleri üzerindeki haklar eserin üretilmesiyle birlikte doğar.

Telif hakları soyut niteliğe sahiptir. Telif hakları ile koruma altına alınan, insan düşüncesinin yarattığı maddi olmayan mallardır. Telif hakları somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir varlık ve hukuki değere sahiptir.

Telif haklarında ülkesellik ilkesi geçerlidir. Koruma hangi ülkede talep ediliyorsa koruma şartları o ülke mevzuatına göre belirlenir.

Mutlak hak niteliğine sahiptir. Telif hakları herkese karşı ileri sürülebilirler. Ancak toplum menfaatinin korunması gibi nedenlerle bu mutlak hakka çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Mutlak hakka getirilen sınırlandırmalar: Kamu düzeni, genel ahlak, kamu yararı gibi sebeplerle getirilen sınırlamalar ve hususi menfaat (şahsi kullanım vs.) yararına getirilen istisnalardan oluşmaktadır. (Örneğin, bir eserin kâr amacı güdülmeksizin, şahsi kullanım amacıyla çoğaltılabilmesi mümkündür.)

Fikri mülkiyet hakları belli bir süre boyunca korunurlar.(fikir ve sanat eserlerinde 70 yıl vs.) Fikir ürünleri somutlaştıkları eşyadan ayrı ve bağımsız bir hukuki statüye sahiptir.

Kanunumuza göre bir fikir ve sanat ürününün eser olarak kabul edilip koruma altına alınabilmesi için

• • Fikri bir çabanın ürünü olması
• • Sahibinin hususiyetini taşıması
• • Şekillenmiş olması
• • Kanunda sayılan eser türlerinden birine girmesi

Eser Çeşitleri

• • İlim ve edebiyat eserleri
• • Musiki eserleri
• • Güzel sanat eserleri
• • Sinema eserleri
• • İşlenme ve Derlemeler

Eser Sahibi

Kanunumuza göre; bir eserin sahibi onu meydana getiren kişidir. Bir eserin birden fazla sahibi olabilir. Bir işlemenin veya derlemenin sahibi, asıl eser sahibinin hakları saklı kalmak kaydıyla onu işleyendir. Sinema eserlerinde; yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı eserin birlikte sahibidir. Ayrıca çizgi filmlerde animatör de eser sahipleri arasında sayılmıştır.

Eser Sahibinin Hakları

5846 Sayılı Kanunda eser sahibine ilişkin haklar mali ve manevi haklar şeklindedir.

Manevi Haklar:

• Umuma arz hakkı
• Adın belirtilmesi yetkisi
• Eserde değişiklik yapılmasını men etme yetkisi
• Eser sahibinin malik ve zilyede karşı hakları

Mali Haklar:

• · İşleme Hakkı: Diğer bir eserden yararlanmak suretiyle bu esere oranla bağımsız olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat ürünleri meydana getirme hakkı,
• · Çoğaltma Hakkı: Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak nüshasının veya nüshalarının çıkarılmasıdır.
• · Yayma Hakkı: Bir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarını kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtma hakkıdır.
• · Temsil Hakkı: Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses veya resim nakline yarayan aletlerle umumi mahallerde okumak, çalmak, oynamak ve göstermek gibi temsil suretiyle faydalanma hakkıdır.
• · Umuma İletim Hakkı: Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının radyo-TV , uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanmasıdır.

Hakların Devri

Eser sahipleri veya mirasçıları mali haklarını karşılıklı veya karşılıksız, süreli veya süresiz olarak devredebilirler. Mali haklara ilişkin sözleşmelerin yazılı olması ve devre konu hakların ayrı ayrı gösterilmesi şarttır.

Hakların İstisnaları

• • Kamu düzeni düşüncesiyle
• • Genel menfaat düşüncesiyle
• • Kişilerin hususi menfaati düşüncesiyle
• • Kopya ve neşir
• • Hükümete tanınan yetkiler

Telif Hakkı Nasıl Alınır?

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserler, eserin yaratıldığı andan başlayan doğal bir korumadan yararlanır. Eserin herhangi bir kuruma kayıt (tescil) ettirilmesine ya da onaylattırılmasına gerek yoktur. Bir eserin korunması için sahibinin özelliğini taşıması ve yasada sayılan eser türleri kapsamında olması gerekir. Fikir ve Sanat Eserlerinin Kayıt ve Tescili Hakkında Yönetmelik’in 5 inci maddesi gereğince zorunlu kayıt tescile tabi sinema ve müzik eserleri ile bilgisayar oyunları dışındaki eser gruplarında, eser sahipleri isteğe bağlı kayıt tescil işlemi yaptırabilirler. Söz konusu işlem hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, hak sahiplerinin haklarının ihlâl edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacı taşımaktadır. İsteğe bağlı kayıt tescil işlemleri Telif Hakları Genel Müdürlüğü’nce yürütülmekte olup elden veya posta yolu ile başvuru yapılması mümkündür. Bunun için öncelikle Genel Müdürlüğümüzün www.telifhaklari.gov.tr internet sitesi üzerinden otomasyon sistemine girilerek istenilen bilgiler kayıt altına alınır. İşlem sonunda verilen başvuru numarası ve istenilen belgelerle birlikte Genel Müdürlüğümüze başvurulur. İstenilen belgelerin eksiksiz olarak ibrazı halinde mali haklara ilişkin kullanma yetkilerini içeren belgelerin bir örneği mühürlenir ve aslı gibi kabul edilerek kayıt altına alınır. Başvuru sahibine de yapılan işleme ilişkin olarak kayıt- tescil belgesi düzenlenerek verilir. Başvuranların sayısından bir adet fazla olacak şekilde düzenlenen bu belgenin biri de Bakanlıkta kalır. 

FSEK Yönetmeliği’ne göre kaydı zorunlu olan eserler şunlardır:

Zorunlu Kayıt ve Tescil

MADDE 5 – (1) Sinema ve müzik eserlerinde filmlerin ilk tespitini gerçekleştiren film yapımcıları ile seslerin ilk tespitini gerçekleştiren fonogram yapımcıları, hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, sahip oldukları hakların ihlal edilmemesi, hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması ve mali haklara ilişkin yararlanma yetkilerinin takip edilebilmesi amacıyla sinema ve müzik eserlerini içeren yapımlarının kayıt ve tescilini yaptırırlar.

(2) Yapımcılar, başvuru formuyla birlikte aşağıda sayılanları Bakanlığa sunarak eserlerinin kayıt-tescilini yaptırırlar:

• a) Yapımcı belgesi,
• b) Kanun uyarınca hak sahipliğini gösteren ve aksinin ispatı durumunda her türlü cezai ve hukuki sorumluluğun üstlenildiğine dair bu Yönetmeliğin Ek-1’inde yer alan taahhütname,
• c) Sinema eserlerini içeren yapımlar için 18/2/2005 tarihli ve 25731 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik hükümleri gereği yapılan değerlendirme ve sınıflandırmanın sonucunu gösterir belge,
• ç) Sinema eserlerini içeren yapımlar için senaryo metni, diyalog metni ve özgün müzik notaları ile varsa güftesi; müzik eserlerini içeren yapımlar için müzik notaları ile varsa güftesi,
• d) Sinema eserlerini içeren yapımlar için varsa afiş, müzik eserlerini içeren yapımlar için eserin tespit edildiği materyalin kartoneti ve varsa diğer tanıtıcı materyallerden birer örnek,
• e) Kayıt-tescili gerçekleştirilen yapımın dijital ortama kaydedilmiş (DVD, VCD, Audio CD gibi) bir adet kopyası,
• f) Kayıt-tescil ücretinin ödendiğini gösterir banka dekontu.

(3) Yurtdışında üretilen yapımlar bakımından başvurular; ikinci fıkranın (c), (e) ve (f) bentlerinde yer alan belgeler ile gümrük giriş beyannamesi, gümrük tasdikli fatura ve gümrük vezne alındısı ile yapılır. Sinema ve müzik eserlerinin ilk tespitini gerçekleştirilenler Türkiye’de kayıt ve tescil yaptırmamışsa ithalatçının kayıt-tescil işlemi ithalat belgesindeki liste üzerinden bu Yönetmeliğin Ek-2’sinde yer alan taahhütnamede belirtilen süre veya sayılar esas alınarak yapılır.

(4) Yukarıda belirtilen belgelerin eksiksiz olarak ibraz edilmesi üzerine kayıt ve tescil gerçekleştirilir. Bu işlem sonucu başvuru sahibine kayıt ve tescil belgesi verilir. Bu belgede, eserin adı, dili, menşei, yapım yılı, yapımcısının adı, yapımcı kodu, eser sahipleri, diğer komşu hak sahipleri, eser grubunun baş harflerini içerir kayıt ve tescil numarası, kayıt ve tescil tarihi, daha önce herhangi bir kayıt ve tescil işlemi yapıldıysa tarih ve numarası ile gerekli görülebilecek diğer bilgiler yer alır.

(5) Sinema filmlerinde ayrıca değerlendirme ve sınıflandırma kararının tarihi ve numarası, ortak yapımlarda ortak yapımcıların her biri ile ilgili bilgiler, müzik eserlerini içeren yapımlarda ise bu yapımlarda yer alan eserlerin ve eser sahiplerinin adı ile ISRC veya ISWC kodu da kayıt tescil belgesinde yer alır.

(6) Başvuranların sayısından üç adet fazla olacak şekilde düzenlenen kayıt ve tescil belgesinin üçü Bakanlıkta muhafaza altına alınır.

Eser sahiplerinin hakları kaç yıl süreyle korunur? Eserlerin izin almaksızın serbestçe kullanılabilmesi için kaç yıl geçmesi gerekir?

CEVAP: Koruma süresi, eser sahibi yaşadığı sürece ve ölümünden itibaren 70 yıldır. Eser sahibi tüzel kişiyse, koruma süresi aleniyet tarihinden itibaren 70 yıldır. Sahibinin ölümünden sonra alenîleşen eserlerde koruma süresi ölüm tarihinden sonra 70 yıldır. Eser sahibi belli değilse, koruma süresi eserin alenîyet kazanmasından itibaren 70 yıldır. Koruma süresi eser alenîleşmediği sürece işlemeye başlamaz. Koruma sürelerinin dolmasıyla birlikte eser sahibine tanınan mali haklar sona erer. Bu sebeple koruma süresi dolmuş eserler, eser sahibinden izin alınmaksızın serbestçe kullanılabilir.

GENEL BİLGİNİN ARDINDAN TİYATRO ESERİ TESCİLİ ZORUNLU OLMADIĞINDAN İHTİYARİ TESCİL NEDİR, KAZANIMLARI NEDİR, NASIL BAŞVURULUR BUNLAR ÜZERİNDE DURULACAKTIR.

İhtiyari Tescil İşlemi: Eserler üzerinden gerçekleştirilmekte olan İsteğe Bağlı Kayıt-Tescil işlemi, eserin kimin tarafından meydana getirildiğini belirlemeye kolaylık sağlamak amacıyla yaptırılması zorunlu olmayan, yaptırılmadığında hak kaybına neden olmayan ve kişiye herhangi bir hak vermeyen beyana dayalı bir işlemdir.

Eser üzerindeki tüm haklar, onu meydana getiren kişiye aittir ve herhangi bir kurum aracılığıyla alınmaz.

İşlem, kesinlikle fikirler üzerinden gerçekleştirilmez ve fikirler korunmaz.

NE İŞE YARAR?

Beyana dayalı olarak gerçekleştirilen İsteğe Bağlı Kayıt-Tescil işlemi sonucunda verilen belge, eser sahibinin yani eseri meydana getiren kişi ya da kişilerin kim olduğunun ispat edilmesinde kolaylık sağlar. Hak veren bir belge değildir.

DİPNOT: Kayıt-Tescil Başvuru Ücreti (İhtiyari Tescil)

İşlem Ücreti:

• 173,07 TL
• IBAN: TR89 0000 1001 0000 0350 1540 21 (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü)
• Dekont açıklamasına “eser adı” ve “eser sahibi adı” yazılmalıdır. Aksi halde başvuru işleme alınmaz.

(Başvuru için dekont aslı gerekmektedir.)

Başvuru için dekont aslı gereklidir. Ardından www.telifhaklari.gov.tr adresinden e-devlet aracılığıyla başvuru yapılabilir.